Vậy mà chưa đầy hai tuần sau, có trang mạng đã giật tít: “Cà phê Highlands “bắn lại hạn sử dụng” 31 ngàn sản phẩm” ⁽¹⁾ , sẽ bị cơ quan quản lý thị trường tiêu hủy!

Háo hức

Có cái gì đặc biệt ở thị trường mua bán và sáp nhập M&A năm nay mà người ta háo hức? Chỉ trong bốn tháng đầu năm, thị trường đã chứng kiến nhiều giao dịch lớn, tổng giá trị giao dịch lên đến hơn 735 triệu đô la Mỹ. Một vài giao dịch lớn, ví dụ việc bán cổ phần Vietinbank cho Nova Scotia Bank, khoảng 180 triệu đô la Mỹ, cũng sẽ hoàn tất trong tương lai gần. Hầu như chắc chắn là kỷ lục 1,75 tỉ đô la Mỹ giá trị M&A của năm 2010 ⁽²⁾ sẽ bị phá.

Thương vụ lớn nhất năm 2011 cho đến nay là việc Vimpelcom trả 196 triệu đô la Mỹ để nâng tỷ lệ sở hữu trong mạng viễn thông Beeline từ 40% lên 49%, và còn dự định đầu tư tiếp 304 triệu đô la Mỹ đến năm 2013 để nâng tỷ lệ sở hữu lên 65%. Hai giao dịch kế tiếp đều vào Masan. Tháng 1, Mount Kellett mua 20% của Masan Resources với giá 100 triệu đô la Mỹ. Ba tháng sau đến lượt Kohlberg Kravis Roberts (KKR) mua 10% của Masan Consumer với giá 159 triệu đô la Mỹ.

Các giao dịch lớn còn lại bao gồm việc hãng sản xuất và phân phối bia rượu quốc tế Diageo mua 23,6% cổ phiếu (và trở thành cổ đông chiến lược) của Halico (51,6 triệu đô la Mỹ), tập đoàn hóa mỹ phẩm và thực phẩm Ấn Độ Marico mua 85% của nhà sản xuất X-Men ICP (khoảng 55-60 triệu đô la Mỹ), Công ty cổ phần Du lịch Thiên Minh mua chuỗi khách sạn Victoria (45 triệu đô la Mỹ). Có hơn 10 giao dịch, với giá trị mỗi giao dịch từ 10 triệu đô la Mỹ trở lên.

Hoạt động M&A diễn ra cả khi thị trường tốt lẫn thị trường xấu. Nửa đầu năm nay, tình hình vĩ mô không thuận lợi. Lãi suất cao, đồng Việt Nam hạ giá, tín dụng bị siết chặt, nhập siêu vẫn cao. Trong tình trạng như vậy, việc vay vốn của các doanh nghiệp trở nên khó khăn, M&A trở thành cứu tinh. Lĩnh vực bất động sản là một điển hình: hàng loạt dự án bất động sản “sống lại” nhờ M&A. Cũng nhờ vậy, các doanh nghiệp bất động sản đã có tên tuổi có thể mua đất sạch với giá hợp lý.

Cho dù việc công ty nước ngoài mua công ty Việt Nam là đa số, xu hướng công ty Việt Nam mua lại công ty nước ngoài ngày càng được khẳng định. Năm 2010, Dragon Capital thoái vốn tại hai khoản đầu tư lớn là VPBank và dự án Núi Pháo cho các nhà đầu tư trong nước. Trong trường hợp VPBank, giá bán cao hơn giá thị trường đang giao dịch đến 40%, với lý do là người mua, một nhóm cổ đông mạnh trong giới ngân hàng trong nước, muốn nắm đa số để kiểm soát VPBank. Không thể phủ nhận là khối doanh nghiệp tư nhân Việt Nam đã thực sự lớn mạnh!

Ngoại: hàng tiêu dùng, nội: bất động sản

Điểm mặt các giao dịch đình đám trong lĩnh vực bất động sản, người ta thấy các nhà đầu tư nước ngoài có vẻ bán ròng. VinaLand rút vốn khỏi dự án nhà ở Quốc tế tại quận 9, TPHCM sau khi bán 85% vốn trong khu Mandarin Garden tại Hà Nội cuối năm ngoái. Daewoo đã bán lại dự án khách sạn 65 tầng trên đường Liễu Giai cho Lotte, tổng vốn đầu tư lên đến 400 triệu đô la Mỹ. Theo thông tin của CBRE đăng tải trên báo Thanh Niên ⁽³⁾ , trong số 25 thương vụ M&A, chỉ có ba thương vụ liên quan đến các doanh nghiệp nước ngoài, còn lại 22 thương vụ là giữa các doanh nghiệp trong nước với nhau.

Các nhà đầu tư nước ngoài có vẻ quan tâm đến thị trường hàng tiêu dùng trong nước nhiều hơn. Các thương vụ KKR, Diageo và Marico đều liên quan đến các công ty hàng đầu trong các ngành nước mắm, mì ăn liền, rượu bia và sản phẩm làm đẹp cho nam giới. Ngoài các giao dịch này, có thể kể đến thương vụ Jollibee-Việt Thái, và một đối tác nước ngoài giấu tên bỏ 50 triệu đô la Mỹ mua cổ phiếu của chuỗi rạp chiếu bóng Megastar. Ebay, có lẽ đã dự đoán trước được phần nào khoản lợi nhuận khổng lồ 1,4 tỉ đô la Mỹ từ việc bán Skype cho Microsoft, đã mua 20% cổ phiếu của PeaceSoft, nhà điều hành trang web mua bán chodientu.vn.

Giá cả là chuyện nhỏ!

Nhắc đến thương vụ Microsoft-Skype để thấy có lẽ sự kỳ vọng vào M&A trên thế giới cũng ảnh hưởng đến giá mua công ty tại Việt Nam. Tại Việt Nam, điều này thể hiện kỳ vọng của giới đầu tư vào tốc độ tăng trưởng cao của các công ty, và toàn bộ nền kinh tế, cho dù tình hình vĩ mô có thể chưa ổn định. Nó cũng cho thấy sự tin tưởng của các nhà đầu tư sẽ làm thay đổi cơ bản được các công ty mua lại, giúp lợi nhuận có thể tăng đột biến.

Trong cả hai thương vụ liên quan đến Masan, người mua đều không phải tay mơ. KKR được thành lập năm 1976, hiện quản lý 61 tỉ đô la Mỹ, chuyên làm các khoản đầu tư lớn, phức tạp trên toàn thế giới, đã từng làm những khoản LBO (Leveraged buyout) trên 1 tỉ đô la Mỹ. Mount Kellett nhỏ hơn, mới thành lập năm 2008, chỉ quản lý 3 tỉ đô la Mỹ, nhưng những thành viên sáng lập đều dày dạn kinh nghiệm từ Goldman Sachs.

Trong hai công ty họ đầu tư, Masan Resources chưa làm ra lợi nhuận, còn Masan Consumers (MC) báo cáo 1.253 tỉ đồng lợi nhuận cho 2010, tức là KKR mua vào MC ở mức giá 26,1 lần P/E năm 2010. Không hề rẻ so với mức P/E trung bình 10,2 lần của 50 công ty dẫn đầu thị trường tại cùng thời điểm.

Thương vụ Jollibee-Việt Thái cũng không phải là thương vụ rẻ. Theo số liệu Jollibee công bố, Jollibee dự định đầu tư 25 triệu đô la Mỹ để mua 49% của Việt Thái tại Việt Nam, và 60% của Việt Thái tại Hồng Kông, ngoài ra còn cho Việt Thái vay 35 triệu đô la Mỹ với mức lãi suất 5%/năm. Các bên không công bố nhiều chi tiết vì việc nghiên cứu đầu tư vẫn còn tiếp diễn, nhưng dựa trên con số 1,7 triệu đô la Mỹ EBITDA (lợi nhuận trước thuế, lãi vay và khấu hao) và hợp nhất, Jollibee có lẽ đã chấp nhận đầu tư với định giá không dưới 24,5 lần EBITDA 2010. Để so sánh, chỉ số giá/EBITDA 2010 trung bình của 50 công ty lớn nhất thị trường do Dragon Capital tính chỉ khoảng 6.8 lần